نگاهی به مساله بهداشت، ایمنی و محیط زیست (بام) با استناد به قرآن کریم

این متن را اجبارا به درخواست یکی از سرهنگ های پادگان نوشتم. تماما گردآوری شده از اینترنت است، اما گردآوری مرتب و مناسبی است. تمامی مطالب پس از مطالعه بازنویسی شده اند و نگارش متن علیرغم گردآوری مطالب، کاملا یکنواخت و هماهنگ است.در برخی موارد جهت استفاده برخی افراد مانند دانش آموزان و دانشجویان و حتی سربازان قطعا کاربرد دارد. فایل pdf این نوشته  هم به زودی در وبلاگ قرار می گیرد. لازم به بیان است  متن لزوما دیدگاه نویسنده وبلاگ نیست و بر اساس درخواستی که به اینجانب شده بود تهیه و جهت استفاده افراد منتشر می گردد.

1  چکیده

2 مقدمه

3  متن

         3-1    اهمیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست

         3-2     HSE-ME

         3-3     HSE در تاریخ

         3-4      توسعه پایدار 

         3-5      اسلام دین جامع انسان ساز 

         3-6      سلامت و بهداشت در قرآن و اسلام

         3-7      ایمنی در قرآن

         3-8      محیط زیست در قرآن

         3-9      تفاوت نگاه اسلام و قرآن در مساله بهداشت،  ایمنی و محیط زیست با نگاه دنیای غرب  

4     نتیجه گیری

5          منابع  

1         چکیده:

اهمیت مساله بهداشت و سلامت بر کسی پوشیده نیست. آدمی به صورت فطری در جست وجوی سلامتی است و از این رهگذر بهداشت امری است مهم در راه رسیدن به سلامتی.  به علاوه نیروی انسانی نیز یکی از مهمترین ارکان اقتصاد عصر حاضر به شمار می آید. سالیانه هزینه های کلانی به سبب بیماریها و آسیب های شغلی به اقتصاد کشورها وارد می‌شود. انجام اقداماتی که سلامت کارکنان را تامین کند و امکان وقوع حوادث را کاهش دهد که در اصطلاح ایمنی گفته می شود، یکی از موارد مهم در راه اندازی و تداوم فعالیت هر سازمان است. افزون بر این، محیط زیست نیز عاملی مهم در کیفیت زندگی جامعه انسانی است. ترکیب این سه عامل یعنی بهداشت و سلامت، ایمنی و محیط زیست که به اختصار بام یا HSE خوانده می شود یکی از دغدغه های مهم سازمان ها و دولت های امروزی است.

در این مقاله ما این موضوع مهم را در میان آیه های قرآن کاوش کرده ایم. قرآن کتاب جامع راهنما و انسان ساز که معتقدیم مسیر روشن رسیدن به سعادت بشری را به ما نشان داده است، به مقوله سلامت و ایمنی و محیط زیست چگونه پرداخته است؟

در این مقاله ما ابتدا مفهوم HSE و پیدایی آن را بیان کرده ایم. از انقلاب صنعتی و تاثیر آن بر پیدایی مفهوم HSE گفته ایم. درباره توسعه پایدار که امروزه یک مفهوم جدایی ناپذیر از توسعه است سخن گفته ایم و سپس با اشاره به قرآن و روایات اسلامی جست و جویمان در میان آیات در باره موضوع HSE را توجیه کرده ایم. بهداشت و سلامت در قرآن بیشتر از جنبه روح و روان مد نظر است، لذا از آن جا که تمرکز ما بر مفهوم ایمنی و محیط زیست بوده، به این دو مفهوم بیشتر پرداخته شده است. آیات بسیاری که به موضوعات یادشده اشاره دارند و تفسیرهای مربوطه نقل شده و احادیثی نیز در جای مرتبط نقل گردیده است. در بخش محیط زیست از دیدگاه قرآن، برداشت قرآنی از مفهوم توسعه پایدار را شرح داده ایم. تفاوت های دیدگاه های اسلامی و غربی در زمینه HSE  نیز بیان شده  است. در پایان ضمن جمع بندی و نتیجه گیری بحث مربوطه پیشنهاداتی برای پژوهش های بعدی ارائه شده است.

2              مقدمه

شاید هیچ زمانی را در طول تاریخ نتوان یافت که به اندازه امروز مساله محیط زیست پاک و نیروی انسانی سالم و کارآمد مطرح و مورد توجه بوده باشد. صیانت از نیروی انسانی شاغل در بخش های مختلف اقتصادی و مساله حفاظت از محیط زیست امروزه در کانون توجهات خاص و عام قرار گرفته و نه تنها در بخش صنعت و تولید و خدمات و اقتصاد، بلکه در تمامی ابعاد و در برابر تعهدی همگانی و فراگیر مطرح است. در دانشگاه ها ساعت ها زمان صرف پژوهش پیرامون موضوعات مرتبط می شود. در کشور ما معضلات زیست محیطی توجهات گسترده تری را به خود معطوف داشته است، چرا که چند سالی است این معضلات و مشکلات محیط زیستی نمود آشکارتر و پررنگ تری داشته و عموم مردم به صورت مستقیم با معضلاتی همچون آلودگی و کمبود آب مواجه بوده اند. مساله ایمنی و سلامت و بهداشت افراد نیز در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر و در ارتباط با مساله محیط زیست همواره مطرح و مورد توجه بوده است. حوادث محیط کار در ایران و در جهان، از نگاه اقتصادی سالیانه هزینه های بی شماری را به کشورها وارد می سازد. از نگاه انسان دوستی و نوع دوستی نیز این حوادث دلخراش و در برخی موارد بسیار اندوهبار و تاسف آور است. در یک مطالعه موردی بر روی هزینه های ناشی از حوادث کار بر اقتصاد ایران در سال 1391 آماری تامل برانگیز اشاره شده است: 10583 مورد حادثه شغلی، 95812058000 تومان هزینه های تحمیلی ناشی از حوادث،  سرانه انسانی هر حادثه شغلی 9053353 تومان. در همین مقاله آماری از حوادث کار در جهان در سال 1998 بیان می کند: تقریباً در هر سال یک میلیون آسیب شغلی در سرتاسر جهان رخ می دهند که ازاین تعداد 100000 مورد منجر به فوت می شوند. (عطر کار روشن ، علیزاده،1394، ص12 ).

در زمینه تخریب محیط زیست روزنامه شرق در تاریخ 12 دی ماه 1389 در گزارش مفصلی درباره تخریب جنگل ها خسارت نابودی جنگل های ایران را در سال 7،933،200،000،000 تومان و سرعت نابودی جنل های ایران را در طول 30 سال گذشته 320 متر مربع در هر ثانیه می نویسد. ( مرادی، ، خلیلی، 1389،ص 14)

 این آمارهای تکان دهنده گاهی فراتر از تصور روزمره ماست. به این آمارها باید تعداد افزون بیماری های مختلف را نیز در نظر گرفت. اهمیت پرداختن به مساله بهداشت و سلامتی، ایمنی و محیط زیست آشکار و واضح است.  

3         متن

3-1     اهمیت ایمنی، بهداشت و محیط زیست

با وقوع رویدادهایی که در قرن هجدهم در انگلستان و در سالیان بعد در دیگر نقاط اروپا و جهان رخ داد و اصطلاحا  انقلاب صنعتی نام گرفت، تغییرات گسترده ای در سبک تولید و اشتغال رخ داد. استفاده از منابع طبیعی و مواد اولیه اوج گرفت، ماشین بر انسان پیشی گرفت و اندک اندک کارخانه‌ها و کارگاه های صنعتی متعدد پیدا شد. زمین، آهن و زغال سنگ سه عامل مهم و تاثیرگذار شناخته شد و استخراج زغال سنگ و آهن اوج و سرعت گرفت. تولید زغال سنگ  در انگلستان در سال 1800 حدود 10میلیون تن و در سال 1845 به 34 میلیون تن رسید. (سعیدی، 1361، ص 160) میزان تولید آهن در انگلستان نیز در فاصله سال های 1720 تا 1788 از 25000 تن به 68000 تن و در سال 1839 به 1347000 تن رسید. (سعیدی، 1361، ص 161) این اقدامات سبب شد ظرف چند دهه در بسیاری مناطق دودکش های بلند با دودهای غلیظ جایگزین جنگل ها و مراتع و فضاهای سبز شود و آن چه که باقی ماند آلودگی هوا و کوهی از پسماندهای صنعتی و زغال سنگ بود. علاوه بر آلودگی محیط زیست، نیروی انسانی شاغل در بخش های صنعتی نوظهور نیز باید با ماشین هایی کار می کرد که صرفا بر اساس تولید بیشتر طراحی و ساخته شده بودند و هیچ نشانی از ایمنی و در نظر گرفتن سلامت افراد در آن ها دیده نمی شد. کارگران بسیاری دچار آسیب دیدگی های جدی شدند. به علاوه محیط کار آلوده و نامناسب سبب ازکار افتادگی سریع تر کارگران می شد. اگرچه در آغاز، مساله تولید بیشتر بر معضلاتی همچون آلودگی محیط زیست و به خطر افتادن سلامت کارگران سرپوش می گذاشت اما اندک اندک آسیب های جدی این روند مشخص و آشکار شد. زمانی که تصور می شد ماشین حرف اول را می زند  سپری شد و در چند دهه بعد با تخصصی تر شدن کارها و حرفه ها، نیروی انسانی جایگاه و اهمیت ویژه ای پیدا کرد.به طبع سلامت کارکنان هر مجموعه تولیدی و خدماتی اهمیت بیشتری یافت و کم کم مفاهیم ویژه ای همچون ایمنی و قوانین ویژه ای با عنوان ایمنی و استاندارد پدیدار گشت. بشر به زودی پی برد که نمی توان با سرعتی بیش از ظرفیت زمین از آن بهره برد و مفهومی با عنوان توسعه پایدار شکل گرفت. دانشگاه ها تحقیقات و پژوهش های گسترده ای را بر روی روند بهداشت کار و ایمنی و محیط زیست آغاز کردند و کم کم حتی همایش ها، نشست ها و سازمان هایی در سطح ملی و بین المللی شکل گرفت . امروزه لزوم توجه به سلامت نیروی انسانی