اندر احوالات شهر اهواز
شاید اهواز به چند چیزش معروف باشد: به گرمایش، به لب کارونش، به جو شاد و باصفایش، به مرکز استان خوزستان بودنش و به دخترهایش. همه این ها به همراه توصیفاتی که از این شهر از سالهای نه چندان دور پیش از انقلاب برجا مانده است اهواز را به یکی از شهرهای معروف ایران تبدیل کرده است. با این وجود به عنوان شخصی که از اصفهان گاه به گاه به اهواز سفر می کنم مشکلاتی را در این شهر می بینم که در شهری به مانند اصفهان کمتر به چشم می خورد. بوی بد بعضی مناطق شهر، دست فروش های زیاد، آب لوله کشی غیر آشامیدنی، فشار آب کم، سامانه حمل و نقل درون شهری ضعیف، قیمت های بی حساب و کتاب و ... از اهواز تصویری نشان می دهد که شایسته مرکز غنی ترین و ثروتمندترین استان ایران نیست. استانی که درصد بالایی از بودجه سالانه کشور از محل درآمدهای حاصله از آن است شایسته مرکزی به مراتب زیباتر از این است. اما این که چرا سازمان های مربوطه، به اوضاع این شهر رسیدگی نمی کنند برای من جای سوال است. یک احتمال این است که با توجه به وضعیت آب و هوایی شهر اهواز شاید طرحی در پشت پرده برای تغییر مرکز استان خوزستان از شهر اهواز به یکی از شهرهای شمالی تر این استان در جریان باشد. امری که می تواند بر بودجه و توسعه این شهر تاثیر منفی بگذارد.
یک احتمال دیگر اما بحث نبود توان مدیریتی لازم در مسوولین این شهر است. می توان حتی به عدم اشتیاق اهالی شهر به تمیز بودن خیابان ها و معابر هم احتمالی را نسبت داد. علتش هرچه که باشد یک مساله مشخص است و آن این که برای شهری که مرکز ثروتمندترین استان ایران است چنین وضعیتی شایسته نیست.
1. آب آشامیدنی: مزه‌ی آب اهواز را باید چشید تا متوجه شد چرا به تعداد خانه های این شهر دستگاه آب تصفیه کن وجود دارد. آبی با ته مزه ای شور و تلخ. درجه سختی اش باید بالاتر از آب اصفهان باشد. چون وقت شستن ظروف چرب یا حتی موهای چرب، می توان شویندگی آن را با آب اصفهان مقایسه کرد. چر بی ها در آب اصفهان بهتر حل می شوند و این مساله باید به خاطر وجود املاح خاصی در آب لوله کشی شهر اهواز باشد. تقریبا تمام خانه ها یک دستگاه آب تصفیه کن نصب کرده اند. این دستگاه ها املاحی از آب را می گیرند و به اصلاح آب را شیرین می کنند اما مشخص است که املاحی که نیاز بدن هستند را هم جذب می کنند چرا که آبی که از این آب شیرین کن ها بیرون می آید به راحتی آب اصفهان تشنگی را برطرف نمیکند. افزون بر مزه‌ی آب که به تنهایی معضل بزرگی برای شهر اهواز است، فشار پایین آب لوله کشی اهواز هم برای خودش دردسری است. تمامی خانه ها هم پمپ آب نصب کرده اند با این وجود وقتی یکی از شیرهای آب خانه را باز می کنند خروجی شیر دیگر در حد صفر می شود. در ابتدا این سوال برایم پیش آمد که چرا سازمان اب و فاضلاب خوزستان برای این فشار آب فکری نمی کند. مسلما با فشار بالاتر هم می توان آب را به خطوط لوله تزریق کرد. اگر بحث هزینه است می توان هزینه این کار را بر روی قبض آب خانوارها دریافت کرد. گمان می کنم فرسوده و قدیمی بودن خطوط اصلی آبرسانی اهواز سبب شده سازمان آب و فاضلاب نتواند از حدی فشار آب را بالاتر ببرد.
2. طرز ساخت خانه ها: در اصفهان خانه ها را رو به افتاب می سازند، یعنی همواره حیاط خانه به سمت جنوب است و اتاقها در شمال ساختمان. بسته به مکان قرارگیری هر خانه در کوچه، خانه ها دو نوع ورودی دارند. خانه هایی که ورودی آنها از حیاط است که به خانه های شمالی معروفند و خانه هایی که ورودیشان از سمت شمال خانه و درست در نقطه مقابل حیاط است که به خانه های جنوبی یا "در به ساخت" معروفند. این طرز ساخت سبب می شود در تابستان خانه –به اصطلاح- پشت به آفتاب باشد و در زمستان آفتاب گیر باشد. اما در اهواز این گونه نیست و ساختمانها همه به شکلی ساخته می شوند که برای ورود حتما باید ابتدا به حیاط وارد شد. علت این کار را دقیقا نمی دانم. مطمئن نیستم که آیا این مساله با عرض جغرافیایی شهر اهواز و زاویه تابش آفتاب آن ارتباطی دارد یا خیر. صرف نظر از اینکه این مساله به چه علتی است، این طرز ساخت، بخشی از خانه های اهواز را به خانه و اتاقهای تاریکی تبدیل کرده است. علاوه بر این، مقیاس خیابان بندی شهر به گونه ای است که اکثر خانه ها دارای طول و عرض نامتناسب هستند. طول های زیاد و عرضهای کم که به اجبار طراحان ساختمان را به طرح و نقشه هایی راهروگونه مجبور ساخته است.
3. خیابان بندی: کوچه های پهن اهواز شاید بزرگ ترین حسن این شهر باشند. کوچه های فرعی که گاه از خیابان های شهرهای دیگر هم پهن ترند. مناطق مختلف شهر حالت مشبک دارند. یک خیابان اصلی، چندین خیابان فرعی موازی با خیابان اصلی، و خیابان های فرعی تری که عمود بر خیابان اصلی، دیگر خیابان های فرعی را قطع می کنند و ساختاری مشبک به وجود می آورند. چهارراه های متعددی را می توان در خیابان های فرعی اهواز یافت. ساختاری که به روان سازی ترافیک خودرو در این شهر کمک کرده است. علاوه بر آن آدرس یابی را هم برای مسافرین راحت کرده است. این فرعی ها به ویژه برای کسی که کوچه پس کوچه های برخی از محله های اصفهان را دیده است کاملا به چشم می آید.
4. اخلاق و روحیه: اظهار نظر درباره مردم یک منطقه صلاحیت های خاصی می خواهد که کار را در این باره سخت می کند. من با تاکید بر اینکه این یادداشت صرفا بر اساس یک تجربه روزمره است که من در برخورد با مردم این شهر داشته ام این پاراگراف را می نویسم. در اهوازبرخورد خشک و سرد معنایی ندارد. احساسات در روابط روزمره جای خاصی دارد. این که می گویند اهوازی ها خونگرم اند به راستی واقعیت دارد. اهالی اش دچار یک نوع خوشی بی دلیل هستند!!(دست کم من به عنوان یک مسافر دلیلی برای این سبک خوش بودن اهوازی ها نیافتم.) بسیار اهل تعارفات گرم و شیرین اند و مهمان نوازی را به حد اعلی می رسانند. گرایش به موسیقی شاد بندری نشان دهنده آن بخش شاد روحیه اهالی شهر است.
اما از طرف دیگر سطح تحمل و طاقت در میان برخی افراد اینجا بسیار پایین تر از شهرهای مناطق معتدل و سردسیر است. برخوردهای خشن و زننده، دعوا و مشاجره های خیابانی روی دیگر روحیه مردم شهر اهواز است که موارد رخداد روزانه آن کم نیست. در اهواز همان قدر که احتمال یک برخورد صمیمی هست احتمال یک دعوا یا مشاجره لفظی هم وجود دارد. مسلما آب و هوای گرم و زمخت آن و فرسودگی زیادی که همه چیز در اینجا دارد تاثیرگذار بوده است. به ویژه آن که امکانات لازم برای زندگی در یک منطقه گرمسیری فراهم نیست.
5. اقتصاد: احساس من این است که جریان پول و اعتبارات مالی در اهواز نسبت به شهرهای دیگری که من دیده ام سرعت بیشتری داشته باشد. قیمتهای بی حساب و کتاب و گران، دست فروشهای بیشمار که بازار گرمی هم دارند به همراه نوسازی ها و تعمیراتی که سالانه فرسودگی های ناشی از آفتاب شدید بر شهر تحمیل می کند اهواز را به یکی از نقاط هدف برای افرادی که به دنبال کار می گردند تبدیل کرده است. با این وجود درصد بالایی از مشاغل در این شهر را می توان جزو مشاغل کاذب به شمار آورد. این مساله را دستفروشان بسیار و متعدد شهر تایید می کنند. این مطلب به نوعی نشان از آشفتگی نهان اقتصادی شهر دارد. جایی که سطح و کیفیت مشاغل به هیچ عنوان با استانداردهای معمول منطبق نیست. این آشفتگی اقتصادی سبب شده است موارد متعدد ماجراهای دزدی و زورگیری و کیف قاپی و جیب بری و مانند آنها ورد زبان اهالی شهر باشد.
6. آب و هوا: برای لمس گرمای اهواز و شرجی های وحشتناکش فقط می توان یک کار کرد. در میانه تابستان به اهواز سفر کرد و ظهرها برای یکی دو دقیقه از خانه بیرون آمد و در فضای آزاد ایستاد. اگر بگویم غیرقابل تحمل است و احتمال گرمازدگی و مرگ وجود دارد سخنی به گزاف نگفته ام. این سبک آب و هوا بر فرهنگ مردم شهر نیز تاثیر گذاشته، به شکلی که مردم در روزهای گرم سال تا دم غروب بیرون نمی آیند و این مساله شبهای شهر را شلوغ کرده است به گونه ای که شبها در ساعاتی که در بقیه شهرهای شمالی تر کشور همه جا خلوت و سوت و کور است خیابان های اهواز میزبان اهالی این شهرند که این مساله شادابی خاصی را به شبهای اهواز می دهد.
